Endometriozis (Çikolata Kisti) nedir? 

Endometriozis, kadın rahim iç duvar yapısının, rahim dışında, vücudun herhangi bir yerine yerleşmesidir. Sıklıkla yumurtalıklar, tüpler, bağırsak, sinir yapılarını tutmak ile beraber, vücudun her yerinde görülebilmektedir. Çok daha nadir sezaryen yara yerinde veya vajende veya idrar torbasının içerisinde bile görülebilmektedir.

Kronik kasık-karın ağrısı veya her adet döneminde şiddetli ağrı veya cinsel temas sırasında ağrı duyan her kadının endometriozis (çikolata kisti) açısından gözden geçirilmesi gerekmektedir.

Endometriozis nasıl teşhis edilir?

Endometriozis (çikolata kisti) tanısı iki farklı şekilde konulabilir. Bunlar;

• Klinik tanı: Klinik tanı hastanın hikayesinin dinlenilmesi, jinekolojik muayene, rektal ve vajinal muayene, ultrasonografi incelemesi, gerek olur ise MR incelemesi sonrasında ön tanı şeklinde klinik tanı konulur. Bu şekilde klinik tanı konulan hastalara endometriozis için ilaç tedavisi başlanılması yanlış değil doğrudur.
• Patolojik inceleme tanısı: Bu tanı, ameliyat esnasında görülen dokudan alınan biyopsinin patolojik incelemesi ile konur. Burada önemli olan, endometriozis tedavisi için, öncesinde patolojik tanı koymanın gerekli olmadığını bilmektir.

Endometriozis türleri nelerdir?

Endometriozis, aslında halen tanı ve tedavi yöntemleri değişen ve kesin olarak neden olduğu bilinmeyen bir hastalıktır. Bazı risk faktörleri bulunan kadınlarda daha sık olduğu bilinmektedir. Maalesef kesin tedavisi olmayan bu hastalıkta, klinik yerleşim yerine göre farklı isimler verilmektedir. Çok farklı alanlara yerleşebilen bu hastalık ( bağırsaklar, akciğer zarı, idrar torbası, vajen arka duvarı, bartolin kisit, epizyotomi hattı, v.b….). Ancak aslında temelde hepsi aynı hastalıktır. Şimdi verilen isimlere bakacak olursak;

• Yumurtalığın içine yerleşir ise endometrioma ( çikolata kisti )
• Tüpler ve rahim dış yüzünde olur ise pelvik endometriozis
• Karın zarı dışında, sinirlere ve vajen arka duvarına uzanır ise derin infiltratif endometirozis
• Vücudun diğer alanlarında ( barsaklar ve diğer ) görülmesi ise yaygın endometirozis olarak adlandırılır.

Endometrozis belirtileri nelerdir?

Endometriozisin şikayetleri sıklık sırasına göre aşağıda verilmiştir. Ancak her hastada kendine has bir seyir izlediği unutulmamalıdır.

• Adet öncesi ve adette şiddetli kasık ve karın ağrısı (en sık karşılaşılan durum)
• Adet dışında tedaviye cevap vermeyen karın ağrısı
• Cinsel ilişki sırasında şiddetli ağrı
• Bebek sahibi olmama
• Anormal vajinal kanama
• Yumurtalıkta endometrioma rüptürü

Ancak hastalığın yerleşim yerine göre çok daha farklı şikayetler ile karşılaşılabilmektedir. Burada özellikle en belirgin şikayetin ağrı olduğu unutulmamalıdır. Ağrısı olmadan endometirozis vakası son derece nadirdir. Ek olarak ağrının adet ile yakın ilişkide olması, endometriozis olasılığını çok daha fazla artırmaktadır.

Endometriozis en sık nerelerde görülür?

Endometriozis, vücutta en sık yumurtalıklarda (over) yerleşim göstermektedir. Sonrasında sırası ile rahim dış yüzü, çevresi (pelvik periton), tüpler, vajen arka duvarı, rektum, sinirler, üreter (idrar borusu), pudental sinir, siyatik sinir, bağırsaklar, sezaryen kesi hattı, miyomektomi kesi hattı, akciğer ve diğer nadir yerlerde görülebilmektedir.

Endometriozis nasıl tedavi edilir?

Endometriozis kesin tedavisi olan bir hastalık değildir. Ancak hastanın hayat kalitesini artırmak ve mevcut şikayetini geçirmeye yönelik tedavi şekilleri bulunmaktadır. Günümüzde endometriozis varlığında öncelikle ilaç ile tedavi denenir. Ancak başarılı olunmaz ise ameliyat tercihi seçilir.

Endometriozisde ameliyat ne zaman düşünülür? 

• İlaçlara cevap vermeyen ağrı varlığında
• Yumurtalıkta 6 cm üstü çikolata kisti varlığında
• Kanser şüphesi varsa
• Kist yırtılması oldu ise ameliyat planlanabilir.

Eski yıllarda, bebek isteği olan hastalarda ameliyat edilmekte iken, günümüzde bu hastalar ameliyat edilmemektedir. Çünkü her ameliyat az da olsa kadına ve yumurtalığa zarar vermektedir ve yumurtalık rezervini kötü etkileyebilir. Bu nedenle bebek isteği olan hastalarda yardımcı üreme teknikleri denenmektedir.

Endometriozis ameliyatı nasıl yapılır?

Günümüzde endometriozis, laparoskopik ( kapalı ) ameliyat ile tedavi edilmektedir. Ancak bazen şiddetli yapışıklık olması nedeni ile açık ameliyat tercih edilebilir. Ameliyatta tüm endometriotik odaklar çıkarılmaya çalışılmakta ve yumurtalıklar korunmaya çalışılmaktadır.

Her koşulda ameliyatın son tercih olduğu unutulmamalıdır. Ameliyat öncesi 3 farklı hekimin yorumunun alınması ve akıldaki tüm sorulara cevap alınarak karar alınması önerilir.

Çikolata kisti patlar mı?

Çikolata kisti, halk arasında endometrioma denen kiste verilen isimdir. Aslında kistin, çikolata ile tek ilişkisi içerisindeki sıvının rengidir. Bu kist, normalde takip edilir, ancak takipte büyüme saptanır ise yırtılma riski nedeni ile ameliyat önerilir. Sıklıkla 6 cm’den sonra yumurtalık kisti yırtılması gelişmektedir. Bu nedenle genelde 6 cm ve üstü vakalar laparoskopik olarak kistektomi yapılarak temizlenir. Bu ameliyatta tüpler ve rahimde değerlendirilir. Yapışıklıklar açılır ve tüm endometriozis odakları ortadan kaldırılır.

Endometriozis kendiliğinden geçer mi?

Endometriozis östrojen bağımlı bir hastalıktır, bu nedenle, doğurganlık çağında hastalıktan kurtulmak son derece zordur. Ancak endometriozisi gerileten en önemli durumun gebelik olduğu unutulmamalıdır. Gebelik ve emzirme süreci, endometriozisi gerileten doğal süreçlerdir. 35 yaş kritik bir düzeydir. Bu yaş ve sonrasında hastalığın kliniği gerileyecektir. Bunun nedeni yumurtalık östrojen sentezinin azalmasıdır. Son olarak rahim ve yumurtalıkların alınması ile hastalık tamamen bitecektir. Ancak bu işlem, doğurganlık çağındaki kadın için uygun değildir.