Gebelikte tarama testleri nelerdir? Gebelikte tarama testleri neden gereklidir?

Gebelikte anne ve bebek için olumsuz sonucu olabilecek bazı durumlar taranabilmektedir. Bu tarama testlerini anne ve bebek için yapılabilen testler olmak üzere iki gruba ayırabiliriz. Tarama testleri anne ve bebekte olabilecek bazı olumsuzlukları erken dönemde belirlemek ve gereken önlemleri almak için yapılmaktadır.

Tarama testlerinin aileye bazı olumsuzluklar hakkında olasılık verdiği, yani kesin sonuç vermediği bilinmelidir. Hastalık riski belirlenen anne adayında alınabilecek önlemler veya verilebilecek tedaviler bulunmaktadır. Esas olanın önlem almak olduğu unutulmamalıdır.

Gebelikte anne adayı için yapılan taramalar

•  Gebelik zehirlemesi( preeklampsi ) taraması
•  Gebelikte gizli şeker taraması
•  Rahim ağzı yetmezliği taraması
•  Gebelikte erken doğum taraması
• Grup B streptokok ( streptokokus agalaktika ) taraması (Detayları aşağıda yer almaktadır)
• Kansızlık, D vitamini ve tiroid taraması (Detayları aşağıda yer almaktadır)

Gebelikte bebek için yapılan taramalar

• Down sendromu taramaları
•  İkili test taraması
• Üçlü test taraması
• Dörtlü test taraması
• Anne kanında hücre dışı fetal DNA taraması
• Diğer kromozomların taramaları
• Delesyon veya dublikasyon veya tek gen hastalıklar taraması
• Detaylı ultrason ile anatomik taraması
• Bebek kalp hastalıkları taraması (Detayları aşağıda yer almaktadır)
• AFP ile tarama (Detayları aşağıda yer almaktadır)
• Fetal Gelişme Geriliği Taraması (Detayları aşağıda yer almaktadır)
• Bebekte anemi ( Kansızlık), Polistemi (Kan fazlalığı) taraması (Detayları aşağıda yer almaktadır)
• Plasenta (bebek eşi) değerlendirmesi (Detayları aşağıda yer almaktadır)
• İkiz veya üçüz gebeliklerde down sendromu taraması (Detayları aşağıda yer almaktadır)

---

• Grup B Streptokok ( Streptokokus agalaktika ) Taraması

Grup B Streptekok taraması özellikle normal doğum yapmayı planlayan anne adayları için hayati önem taşımaktadır. Bu bakterinin doğum kanalındaki varlığı annenin rahmini enfekte ederek sepsise neden olabilmekte, normal doğum sırasında doğum kanalından geçen bebeğe bulaşarak yeni doğan döneminde bebeğin de hayatını tehlikeye atabilmektedir.

Bu nedenle normal doğum deneyecek her anne adayında 35-37. haftalar arasında rekto-vajinal sürüntü ile streptokok taraması yapılması önerilmektedir. Bu bakteri varlığı saptanır ise doğum süresince anneye antibiyotik verilmesi gerekmektedir.

• Kansızlık, D vitamini ve Tiroid taraması

Gebeliğin öncesinde, ilk üç ayında ve 24. haftasında anne adayının kan değerlerine ve Tiroid hormonlarının düzeylerinin ölçümüne ihtiyaç vardır. Çünkü gebeliğin başında normal olan bu testler, daha sonra bozulabilmektedir. Kan değerleri bozulan anne adayının taramada saptanması durumunda verilen ilaçlarla anne ve bebek koruma altına alınacaktır. Bir diğer önemli vitamin ise D vitaminidir. Bu vitaminin anne tarafından üretilmesi veya dışarıdan alınması anne ve bebek için son derece önemlidir. Bazen eksikliği saptanan D vitamininin yerine konulması gerekmektedir.

Bebek için yapılan taramalar 

Detaylı ultrason ile anatomik tarama

Her gebelikte iki kez detaylı ultrason yapılması önerilmektedir. Bu detaylı ultrasonun yapılması önerilen haftalar;

• 11. ve 14. gebelik haftası arası )
• 18. ve 23. gebelik haftası arası )

Detaylı ultrason incelemesi hakkında ayrıntılı bilgi almak için ‘detaylı ultrason’ sayfasını tıklayınız.

 Bebek kalp hastalıkları taraması (Fetal ekokardiyografi)

Anne karnında bulunan bebeklerin kalp anormallikleri olup olmadığı taranabilmektedir. “Fetal ekokardiyografi” denen bu işlem gebeliğin belirli haftalarında yapılmaktadır. Her gebelikte bebek kalp incelemesi ve taraması yapılmaktadır. Ancak bazı anne adayları için fetal ekokardiyografi mutlaka yapılmalıdır.

• Annede şeker hastalığı olması
• Ailede doğumsal kalp hastalığı olması
• Annede sara hastalığı olması
• İkiz gebelik olması ( özellikle tek yumurta ikiz gebeliği )
• Önceki bebekte kalp hastalığı olması
• Belirli grup ilaç kullanılmış olması

Bu özelliğe sahip anne adaylarında bebek kalp ultrasonu taraması yapmak gereklidir.

Bebek kalp ultrasonu en erken kaçıncı haftada yapılır?

Anne karnında bulunan bebeğin en erken 12. haftada kalp muayenesi yapılabilmektedir. Ancak 14. haftadan sonra çok daha doğru bilgi vermektedir. Gebeliğin ilerleyen haftalarında da yapılabilen bu işlemin bazı sınırlılıkları vardır. Doğum sonrası yapılan ultrason incelemesine göre, anne karnında yapılan ekokardiyografi biraz daha görüntü kalitesi düşük bir işlemdir. Bu nedenle küçük kalp delikleri ve bazı nadir damar hastalıkları görülmeyebilir. Ancak ciddi boyutta olan hastalıklar tespit edilebilmektedir.

AFP ile tarama

Gebeliğin 16-20. haftaları arasında anne kanında “AFP hormonu” ölçülmesi ile bir grup hastalık taranabilmektedir. Özellikle nöral tüp defekti (açık spina Bifida ) denilen bir grup hastalığı taramak amacı ile anne kanında AFP ölçülebilir. AFP, bu hastalık dışında çok sayıda farklı hastalığın taramasında da kullanılmaktadır. Ancak günümüzde rutinde kullanılmamaktadır. Bunun nedeni detaylı ultrason ile AFP hormonunun taradığı çoğu hastalık taranabilmesidir. Ultrason görüntüleme teknolojisindeki gelişme, 4 boyutlu renkli ultrason incelemeleri AFP’ye olan ihtiyacı ortadan kaldırmıştır.

Fetal Gelişme Geriliği ( IUGR) Taraması

Anne karnındaki bebekte gelişim geriliği nasıl teşhis edilir?

Anne karnında hafta hafta büyümesi gereken bebek, belirli nedenlerle büyümesini yavaşlatabilir ve hatta geri bile olabilir. Bu duruma gelişme geriliği denir. Bebek gelişmenin takibi ise ultrason incelemesi ile yapılmaktadır. Ultrason incelemesinde belirli yerlerinin boyutları ölçülen gebelikte, o haftada olması gereken ölçümler yok ise gelişme geriliğinden bahsedilir. Gelişme geriliğinin simetrik ve asimetrik olmak üzere iki farklı tipi vardır.

• Simetrik gelişme geriliği: Bebeğin bütün ölçümleri geri kalmıştır ve bu durum maalesef anne ve bebek için çok iyi bir haber değildir. Muhtemelen bir kromozom hastalığı barındıran bir gebeliktir. Maalesef  tedavisi yoktur.
• Asimetrik gelişme geriliği: Bu çok sık karşılaşılan ve nispeten daha iyi olan gelişme geriliğidir. Sıklıkla nedeni anne ve bebeğin eşinden dolayıdır. Yani bebek sağlıklıdır ancak zayıf doğacaktır.

Fetal Gelişme Geriliği riski taraması nedir?

Gelişme geriliklerinin hepsi olmasa da bir kısmı taramalarda yakalanabilmektedir. Gebeliğin 12. haftasında yapılan testler veya dörtlü test bu konu hakkında bizlere bilgi vermektedir. Ultrason ve hormon değerlerinin ölçümü ile yapılan bu testte, gelişme geriliği olacak bebeğe ait belirtiler vardır. Bunlar;

• PAPP-A ve HCG değerleri
• Anne adayının rahim damarlarının renkli ultrason incelemesi

Bu parametrelere göre olası risk hesaplanır.

Fetal Gelişme Geriliği riski taraması sonucuna göre nasıl bir yol izlenir?

Gelişme geriliği olasılığı olan anne adaylarının gebelik takipleri diğer anne adaylarına göre farklılıklar göstermektedir. Ek olarak coraspin kullanımı, kilo alımı ve diğer gerekenler aileye anlatılır ve anne adayı ve bebek sık aralıklarla takip edilir.

Anemi ( Kansızlık ), Polistemi ( Kan fazlalığı ) Taraması

Gebelikte, bebeğin kan değerlerinde herhangi bir anormallik olup olmadığının anlaşılması bebek için bazı durumlarda hayati olmaktadır. Özellikle RH uyuşmazlığı olan gebeliklerde bu durum çok daha önemlidir. Bunun dışında ikizden ikize kan transfüzyonu olan bebeklerde de kullanılmaktadır.

Bebeğin beyin kan damarlarına bakılması ne demektir?

Kansızlık veya kan fazlalığı durumunda, bebeğin beyin damarlarından orta serebral arter (MCA) denilen atar damarın Doppler incelemesi yapılır. Bu inceleme ile bebekte kansızlığın ya da kan fazlalılığının olup olmadığı gibi sorulara cevap verilebilir.  Teknik olarak gebeliğin 16-20. haftalarından sonra 34. haftaya kadar bakılabilir.

Plasenta ( bebek eşi ) değerlendirmesi-taranması

Bebeğin eşinin tıbbi ismi plasentadır. Normalde rahimde en sık arka tarafa yerleşen bu yapının gebeliğin 12. ve 20. haftalarında detaylı ultrason ile incelenmesi son derece önemli bilgiler vermektedir. Özellikle ikiz gebeliklerde bebeklerin eşlerinin birbirine bağlı veya birbirinden ayrı olduğunun tespiti, gebelik takibi ve olası hastalık riskleri açısından son derece önemlidir.

Bazen de bebek eşi, doğum kanalının üstüne oturur, bu durum tıbbi ismi ile “Plasenta Previa” olarak adlandırılır. Bebek eşinin önde olduğunun önceden bilinmesi, bir takım önlemlerin alınmasına imkan verecektir.

Bir diğer durum ise bebek eşinin anne adayının önceki sezaryen yerinin üzerine yerleşmesidir. Bu durumda, bebek eşi rahim dışına çıkabilmektedir. Bu durum anne hayatını tehlikeye sokabilen tehlikeli bir durumdur. Ailenin konu hakkında ayrıntılı bilgilendirilmesi ve gebelik tahliyesi seçeceğinin aileye sunulması önerilir.

İkiz veya üçüz gebeliklerde down sendromu taraması

Gebeliklerde yapılan down sendromu tarama testleri tekil gebeliğe uygun olarak hazırlanmıştır. Ancak daha sonra, ikiz gebeliklere de bu testlerin yapılabileceği anlaşılmıştır. Ancak tekil gebeliğe göre ikiz gebelikte testlerin hassasiyetleri azalır. Bu nedenle konu hakkında aile bilgilendirilmelidir.

Fetal DNA kullanarak ikiz gebeliklerde ( tek yumurta veya çift yumurta ) tarama yapılması seçeceği aileye sunulur. Üçüz veya daha çok sayıda bebek içeren gebeliklerde down sendromu tarama testileri güvenilir değildir.