Gebelik öncesinde anne adayının dikkat etmesi gerekenler nelerdir?

Gebelik planlayan her anne adayının gebelik öncesi muayene olması ve bazı testler yaptırması gereklidir. Anne adayının ayrıntılı incelenmesi, mevcut hastalıkların değerlendirilmesi ve varsa kullanılan ilaçların gözden geçirilmesi gerekmektedir.  

Anne adayının rahim ve yumurtalıklarının değerlendirilmesi ile başlayan test ve incelemeler, hastaya göre genişletilebilir. Özellikle ek hastalığı olan, herhangi bir nedenle ameliyat olan veya önceki gebeliklerde düşük geçmişi olan anne adaylarının değerlendirilmesi son derece önemlidir. Çünkü bazı hastalıklar ve ilaçlar, gebelikte bebeği olumsuz etkileyebilir.

Bu hastalıkla ve ilaçlara örnek verecek olursak;

• Epilepsi hastalığı,
• Sivilce (akne) tedavisine yönelik ilaç kullanımı,
• Tiroid kanseri tedavisinde atom denilen radyasyon etkili ilaç kullanımı,
• Fenilketonüri hastalığı,
• Kalp hastalığı,
• Meme kanseri geçmişi,
• Aşırı kansızlık,
• Sistemi lupus hastalığı,
• Böbrek hastalığı (polikistik böbrek veya nefrotik sendrom)
• Alkol kullanımı,
• Şeker (diyabet) hastalığı,
• Hipertansiyon hastalığı,
• Hipofiz adenomu (prolaktinoma) olan anne adaylarının gebelik öncesi mutlaka değerlendirilmesi gerekir.

Çünkü bu hastalıklarda kontrolsüz gebeliğin gerçekleşmesi durumunda anne ve bebeğin sağlığı olumsuz etkilenebilir.

Gebelik öncesinde baba adayının dikkat etmesi gerekenler nelerdir?

Anne adaylarına göre, baba adayının gebelik öncesi muayene ve incelemesi çok daha kolaydır. Öncelikle baba adayı sorgulanır, bazı sorular sorulur ve mevcut durumu değerlendirilir. Sperm yapı ve kalitesini bozabilme riski olan durumlar araştırılır.

Şüphede kalınır ise sperm incelemesi (spermiyogram) yapılabilir.

40 yaş üstü baba adayı ise, olası genetik hastalıklar hakkında ayrıntılı bilgilendirilmelidir. Çünkü 40 yaş üstü baba adayı, ileri baba yaşı grubuna girmektedir ve bazı kromozomal hastalıkların riskini artırmaktadır.

Gebelik öncesi check-up nedir?

Gebelik check-up’ı her anne ve baba adayının, mevcut durumuna, yaşına bakılmaksızın yapılması gereken bir grup test ve incelemeleri içeren özel bir muayenedir.

Bu check-up’ta öncelikle detaylı hasta muayenesi yapılır ve sonrasında rutin bakılması gereken kan ve idrar testleri istenir. Bu test ve incelemeler hastanın muayenede saptanan durum ve hastalıklarına göre genişletilebilir.

Test ve incelemeler sonrası, anne ve bebek sağlığı için alınması gereken önlemler ve kullanılması gereken ilaçlar hastaya önerilir ve gebelik planı yapılır.

Sağlıklı gebelik sürecinin gebelik öncesi başladığını unutmayın ve gebelik check-up’ı yaptırmadan gebelik planlamayın.

Gebelik öncesinde anne adayı hangi testlerden geçmelidir?

Gebelik planlayan her anne adayının “gebelik check-up” incelemesi sırasında rutinde belirli test ve incelemeler bulunmaktadır. Bu test ve incelemelerin başlıcalarını;

• Anne ve baba adayının hikayelerinin ayrıntılı öğrenilmesi,
• Anne adayının ultrasonografi ile değerlendirilmesi,
• Üç boyutlu ultrason ile anne rahminin yapısının incelenmesi,
• Rahim ağzının boy ve yapısının muayenesi,
• Adetin 3. günü yumurtalık rezervinin incelenmesi,
• Gerekli kan ve diğer testler,
• Tiroid hormonu ve idrarda iyot düzeylerinin ölçülmesi,
• Anne adayının rahim ağzı kanser taraması,
• Anne adayının meme muayene ve ultrasonografi ile incelenmesi,
• Ayrıntılı diş muayenesi ve gerekli tedavinin planlanması,
• Anne adayının var olan kronik hastalıklarının incelenmesi,
• Baba adayında risk faktörü varlığında sperm tahlili,
• Baba adayında risk faktörü var ise varikosel araştırması ve üroloji muayenesi,
• Gerek görülür ise anne adayında rahim filmi çekilmesi,
• Uygun görülen aşılamaların yapılması,
• Gerekli olan ilaç ve tedavinin planlanması,
• Zararlı olabilecek hastalık ve durumların gebelik öncesi düzeltilmesi,
• Bebeğe zarar verebilecek, anne adayının kullandığı ilaçların değiştirilmesi,
• Genetik tarama hakkında bilgilendirme yapılaması,
• Gerek görülür ise cinsel yol ile bulaşan hastalıkların taranması içermektedir.

Bu testler hekim tarafından artırılabilir veya değiştirilebilir.

Gebelik öncesinde genetik tarama neden gereklidir?

Her gebelikte bakılması önerilen genetik tarama testleri bulunmaktadır. Önerilen testler her ülkede görülme sıklığına göre değişmektedir. Akraba evliliğinin çok olduğu veya sadece kendi içlerinde evlenen belirli ırk veya dinsel gruplar arasında bazı hastalıklar, topluma göre çok daha sık görülmektedir.

Bu nedenle, genetik tarama testleri tamamen hastaya ve hastanın hikayesine göre değişmektedir.

Genetik hastalıkların dominant olan tiplerinde, maalesef hastalar doğurganlık çağına kadar gelememektedir. Ancak çekinik yani resesif olan hastalıkları taşıyan anne adayları, gebelik elde etme yaşlarına gelebilir ve kendileri son derece sağlıklı olabilmektedir. Ancak bu anne adaylarımız aynı hastalığı taşıyan baba adayı ile evlenir ise doğacak bebek ya da bebeklerinin hasta olması oranı yükselebilmektedir. Bu nedenle gebelik öncesi genetik tarama önerilmelidir.

Gebelik öncesi kimler genetik tarama yaptırmalıdır?

Her anne ve baba adayının gebelik öncesi genetik araştırma yaptırması önerilir. Ancak bazı anne ve baba adayı için bu taramaların daha geniş yapılması gereklidir. Özellikle;

• Akraba evliliği olanlar
• Tekrarlayan düşükleri olanlar
• Anormal gelişim gösteren bebeği olan aileler
• Kas hastalığına sahip bebekleri olan aileler
• Akciğer ve bağırsak hastalığına sahip bebekleri olan aileler
• Belirli bir ırk veya dinsel gruba üye ve kendi içlerinde evlenen aileler için genetik hastalıklara yönelik tarama yapılması son derece önemlidir. 

Gebelik öncesi genetik taramada hangi hastalıklar taranabilir?

Gebelik öncesi yapılan genetik araştırma ile anne ve baba adayının taşıdığı hastalıkların büyük bir grubu saptanabilir. Ancak tüm hastalıkların taranması ve yorum yapılması hem ekonomik değildir hem de pratikte yapılamamaktadır. Özellikle toplumda sık görülen belirli hastalıklar taranabilmektedir.

Örneğin;

• Hemoglobinopatiler (Talasemi hastalığı)
• Kistik fibröz hastalığı
• Spina musküler atrofi (SMA) hastalığı
• Duchenne musküle distrofi (DMD) hastalığı
• Frajil X hastalığı
• Diğer nadir hastalıklar genetik tarama ile gebelik öncesi değerlendirilebilir.