Gebelik (Hamilelik) nasıl oluşur?
Anne ve baba adayının yumurtalıklarından gelen sperm ve yumurta, kadın rahiminin tüp kısmanda karşılaşırlar. Anne tüpünde meydana gelen karşılaşma sonrası meydana gelen muhteşem olayları sırası ile anlatmaya çalışacağız.
Öncelikle bazı temel bilgileri öğrenelim.
- Cinsel boşalma sonrası, ortalama 20 dakika içerisinde, canlı olan spermlerin hemen hepsi rahim içi kısmına ilerler. Her boşalma sırasında erkekten 20-30 milyon canlı sperm kadın vücuduna girer. Canlı erkek spermleri kadın vücudunda ortalama 3 gün yani 72 saat canlı ve hareketli kalırlar.
- Kadın ise, düzenli bir şekilde ve sırası ile bir ay sağdan, bir ay soldan yumurtlamaktadır. Her yumurtlamada sıklıkla tek bir yumurta tüplere gönderilir. Kadın yumurtasının hareket özelliği yoktur. Ortalama 24 saat canlı ve döllenebilir kalmaktadır.
- Cinsel ilişki sonrası vücuda giren spermler, tüm hızları ile rahim içine ilerler ve yumurtanın olduğu tarafı seçerek ve bilerek ilerlerler. Bu ilerlemede en hızlı giden spermler daha şanslı olacaktır.
- Yumurtayı bulan spermler hep birlikte yumurtalık duvarını delme yarışına başlar. Yumurtalık duvarını delen sperm ise, en başarılı sperm kabul edilir. İçeri giren sperm genetik bilgiyi yumurtaya aktarma şansını yakalar ve döllenme olur.
- Döllenme sonrası, diğer spermlerin yumurtalık içerisine girmesi engellenir. Her biri yarım genetik bilgi taşıyan anne ve baba hücrelerinin birleşmesi ile tam bir hücre yapısına ulaşılır. Oluşan bu hücreye “zigot” denir ve insan vücudunun en büyük hücresidir.
- Döllenme işlemi sıklıkla tüpte olur ve sonra tüpün hareketi ile bebek rahim iç kısmına doğru bir yolculuğa başlar.
- Bebek ortalama 6 gün sonra rahim iç kısmına ulaşır ve kendisine uygun bir alana yerleşir.
- Anne rahmine yerleşen bebek, hemen anne kan damarlarına ve anne kanına temas etmez. Bir süre rahim duvarını yiyerek beslenir ve büyür. Ancak 2. Haftadan sonra artık anne kan damarları ile temas eder hale gelir. Bebeğin hücrelerinin ürettiği HCG denen hormon anne kan dolaşımına verilir. İşte bu hormona bakılarak gebelik var veya yok denilmektedir.
Gebelik en erken idrar testinde mi, kan testinde mi belli olur?
Gebelik varlığı en erken kan testi olan “Beta HCG” hormonu ölçülerek tespit edilir. Anne adayından kan alınarak bakılır.
Kadınların çoğu kan testi yerine, evde kendi kendilerine, özel olarak yapabildikleri için idrarda gebelik test kitlerini kullanmaktadırlar. Gebelik testi idrarda kandan ortalama 3 gün geç tespit edilebilir.
Gebelik (Hamilelik) ilk ne zaman testte belli olur?
Gebelik testleri yapıldıkları güne göre farklı sonuçlar verebilmektedir. Erken yapılması yanlış değerlendirmeye neden olmaktadır. Bu nedenle normalde gebelik testi beklenen adet günü geçince yapılmalıdır. Kanda en erken adetin 22. Günü tespit edilebilmektedir. Ancak bu son derece değişken olan yumurtlama ve adet döngüsü nedeni ile rutinde yapılmamaktadır. Sizlere tavsiyemiz, beklenen adet gününüz geçtiğinde gebelik testi yapmanızdır.
Gebelik (Hamilelik) testindeki Beta HCG nedir? Gebelikte bu değer kaç olmalıdır?
Beta HCG testi, gebelik hormonu olarak da bilinen, gebeliğe özel bir hormondur. Sadece bebek hücreleri tarafından sentezlenir ve anne kan dolaşımına verilir. Kandaki düzeyine göre gebelik hakkında yorum yapılabilir ve gebelikte bazı olumsuzlukların olup olmayacağı konusunda fikir sahibi olunabilir. Kan düzeyine ve 48 saat aralıklarla olan artışına göre kesin olmasa da yapılabilen yorumlar;
- Beklenen gününe göre aşırı düşük HCG : Düşük veya dış gebelik olasılığını artırır.
- Beklenen gününe göre yüksek HCG : İkiz veya üçüz gebelik.
- Aşırı yüksek HCG: Molar gebelik (üzüm gebeliği), down sendromu.
Ancak bu durumlar sadece olasılıktır, tecrübeli bir hekimin yapacağı ultrason muayenesi ile aydınlatılabilir.
Gebelikte (Hamilelikte) kese ne zaman oluşur? Gebelikte alttan muayene düşüğe neden olur mu?
Gebelik kesesi, 5. Gebelik haftasında alttan yapılan ultrason incelemesi ile görülebilir hale gelmelidir. Alttan yapılan ultrason incelemesi, herhangi bir anormalliğe ve düşüğe neden olmamaktadır. Bu nedenle alttan yapılan ultrason incelemesinden korkmayınız.
Gebeliğin ilk muayenesi ne zaman yapılmalıdır?
Sağlıklı bir gebelik sürecinde anne ve baba adayının gebelik öncesi muayenesinin yapılması gerekmektedir. Gebelik check-up’ı normal olana aile, bir yıl süre ile evlerine gönderilir ve düzenli cinsel hayat istenir. Bu sürede %85 oranında gebe kalınmaktadır. Gebelik testi pozitif çıkan hastanın en kısa zamanda hekim muayenesine gelmesi önerilir. Erkenden yapılan muayene iç gebelik, dış gebelik, tekil ve ikiz gebelik gibi hayati bilgileri bize verecektir.
Sıklıkla 5. haftaya rast gelen bu muayenede, sadece gebelik kesesi görülecektir. Henüz kalp atışı duyulmamaktadır. Bu durum normaldir. Bebek kalp atışları 6. gebelik haftasında duyulacaktır.
Gebeliğin ilk muayenesinde nelere dikkat edilir?
Gebeliğin ilk haftalarında yapılan ultrason incelemesi ve hasta muayenesi hem anne sağlığı hem de bebek sağlığı için son derece önemli bilgiler verir. Önlem alınabilecek durumların tespiti, gebeliğin sayısı, yeri ve gebelik kesesinin şeklinin incelenmesine imkân veren bir muayenedir.
Anne adayının kullandığı önemli ilaçlar ve var olan kronik hastalıkların gözden geçirilmesi bebek için son derece önemlidir. Özellikle;
- Epilepsi (sara) hastalığında kullanılan antiepileptikler
- Hipertansiyon ilaçları (ACE inhibitörleri)
- Sivilce (akne) tedavi ilaçları olan A vitamin türevleri (Roacutane: İzotretinoin )
- Tamoksifen (tamoxifen) meme kanseri tedavi ilaçları
- Radyoaktif iyot (atom) tedavisi
- Bazı antibiyotiklerin kullanımı gebelik öncesinde takip edilmeli ve gerektiğinde gebelik ilaçların kullanımının bitmesiyle planlanmalıdır.
Gebelik belirtileri nelerdir?
Gebelik sürecinin başlaması ile başlayan uzun süreçte, bebek ve bebeğin eşinden anne adayına geçen bazı hormonlar, anne adayında değişikliklere ve bazı şikayetlere neden olabilmektedir. Bu durum ve şikayetlere “erken gebelik işaretleri” denir ve son derece normaldir. Peki nedir bu gebelik işaretleri?
- Kasık ağrısı (ilk işaret)
- Adet gününün gecikmesi
- Göğüslerde bir türlü geçmeyen hassasiyet olması
- Hafif mide bulantısı
- Mide yanması ve hazımsızlık
Bunlar gebeliğin ilk günlerinin şikayetleridir ve anormalliği işaret etmezler. Ancak bu durumların aşırı olması durumunda anormalliğe işaret eder.
Gebelikte hangi şikayetler tehlikelidir?
Gebelikte görülebilen ve anormal durumları ifade eden şikayetlere ay ay bakacak olursak çok daha anlamlı olacaktır.
Gebeliğin ilk üç ayında anormal şikayetler;
- Vajinal kanama,
- Her yemekten sonra kusma,
- Şiddetli kasık ağrısı,
- Vajenden su gelmesi,
- Bayılma ve aşırı halsizlik,
- 3 kilodan fazla kilo vermek.
Gebeliğin ikinci 3 ayında anormal işaretler;
- Vajinal kanama,
- Vajenden su gelmesi,
- Şiddetli kasık ağrısı,
- Bir haftada aşırı kilo alımı,
- Vajinal akıntının anormal artması,
- El ve yüz şişliği,
- Enseden başlayan baş ağrısı.
Gebeliğin son üç ayında anormal işaretler;
- Vajinal kanama,
- Vajenden su gelmesi,
- Şiddetli ve geçmeyen karın ağrısı,
- Aşırı kilo alımı,
- Özellikleri geçeleri kaşıntı,
- Bulantı ve kusma,
- Bebek hareketlerinde azalma,
- Enseden başlayan baş ağrısı,
- El ve yüzde şişlik.
Bu durumlardan herhangi bir tanesi olur ise kısa zamanda muayene olunmalıdır.
Gebelikte beslenme nasıl olmalıdır?
Gebelikte beslenme önerileri kişiye özeldir. Yani her anne adayına yapılan öneriler birbirinden farklıdır. Ancak genel olarak dikkat edilmesi gerekenler bulunmaktadır.
Gebelikte beslenmede genel öneriler;
- Taze, temiz, genetiği ile oynanamamış temel gıdaların tüketilmesine özen gösterilmesi,
- Hangi mevsimde isek, o mevsime has gıdaların tüketilmesi,
- Herhangi bir gıdadan aşırı tüketilmesinden kaçınılması,
- Genel olarak iyi pişirilmiş gıdaları tüketmek,
- Akşam yatmadan önce yemek yememek,
- Gebelikte hiçbir zaman midenin tam olarak doldurulmaması,
- Yemek ile birlikte aşırı su içilmemesi,
- Gün boyunca ara ara ve düzenli su içilmesi,
- Katkılı gıdalardan kaçınılması.
Gebelikte veya başka bir dönemde kalitesiz herhangi gıdanın aşırı yenilmesi insan sağlığına zarar verebilmektedir. Zaten tüm hayatımız boyunca gıdamıza dikkat etmemiz gerekmektedir. Ancak özellikle gebelikte anne adaylarının gıdalar konusunda hassasiyeti ve farkındalığı artmaktadır.
Gebelikte dikkat edilmesi gereken beslenme önerilerinin bir kısmı;
- Deniz ürünleri içerisinde sadece midye hem gebelikte hem de gebelik dışında yenilmesi önerilen gıdalar içerisinde değildir.
- Bir günde çok sayıda kafein içeren sıvı veya katı gıda tüketilmemelidir. Kafein vücudun genel olarak daha aktif olmasını sağlamaktadır. Bu aktivite gebelik dışında bazen gerekebilir ve bir grup insan gün içerisinde çok sayıda kafeini içeren sıvı veya katı gıda alabilir. Ancak aynı beslenme şekline gebelikte devam edildiğinde özellikle gebeliğin ilk 3 ayında aşırı kafein tüketimi düşük ile ilişkilendirilmiştir. Günde 1-2 kez için bir Türk kahvesi, bir filtre kahve veya kafein içeren gazlı içecek gebeliğe zarar vermemektedir.
- Pişmemiş kırmızı ve beyaz et ürünlerinden kaçınılmalı.
- İyi temizlenmemiş salata ürünlerinden kaçınılmalı.
- Aşırı miktarda enerji veren gıdalardan kaçınılmalı.
- Gebelikte sigara ve alkol ya da diğer bağımlılık yapıcı maddelerin kullanımı kesinlikle önerilmemektedir.
- Gebelikte radyasyona maruziyetten kaçınılmalı.
- Gebelikte sakatat ve türevlerinin yenilmesinde çok dikkatli olunmalıdır. Temiz ve iyi pişirilmiş olma şartı bulunmaktadır.
Gebelikte kaç kilo alınmalıdır?
Gebelikte alınması gereken kilo, yani ‘gebelikte hedef kilo’ tabiri sağlıklı bir gebelik için son derece önemlidir. Her anne adayı için özel olan hedef kilo, gebelik başlangıcında hesaplanmaktadır.
Anne adayının gebeliğin başlangıcında boy ve kilo oranına göre vücut kitle indeksi hesaplanır. BMI kısaltılması ile kullanılan bu indekse göre anne adayına gebelikte alması gereken hedef kilo söylenir. Bu nedenle gebelikte alınması gereken kilo diye tıbbi bir tanı yoktur ortalama olarak bazı örnekler verilebilir;
- Ortalama kiloda olan bir anne adayı gebelikte 10-12 kg alabilir.
- Ortalamanın altında zayıf olan anne adayı gebelikte 14-16 kg alabilir.
- Ortalamanın üstünde kilolu olan anne adayı gebelikte 6-8 kg alabilir.
- Aşırı kilolu anne adayı hiç kilo almadan gebeliği sağlıkla bitirebilir.
Görüldüğü gibi anne adayının gebelik öncesi boy ve kilo oranı, gebelikte alınacak olan kiloyu değiştirmektedir.
Gebelikte alınacak olan kiloyu etkileyen bir diğer faktör ise anne adayının yaşıdır. 35 yaş altı ve üstü anne adayının gebelikte alması gereken kilo birbirinden farklıdır. Bu nedenlerle gebelik başlangıcında hekimin anne adayının hedef kilosunu hesaplamalı ve hastasını bilgilendirmelidir.
Gebelikte ilaç kullanılır mı? Gebelikte hangi ilaçlar kullanılabilir?
Gebelikte ilaç kullanımı konusu anlatılması ve öğrenilmesi son derece zordur. Bu nedenle siz anne ve baba adaylarının bu konuya hâkim olması imkansızdır. Hatta biz hekimler bile tüm ilaçların gebelikte kullanımını ezbere bilememekteyiz. Ancak gebelikte bebeğe çok zarar verebilen ilaçların kullanımı noktasında anne ve baba adayları bilgilendirilmelidir.
Yaygınca kullanılan ve gebelikte kullanıldığında ise bebeğe zarar veren;
- Kanser ilaçları,
- Radyasyon içeren ilaçlar,
- Sivilce tedavisinde kullanılan ilaçlar,
- Tansiyon hastalığında kullanılan ilaçlarının bir kısmı,
- Sara ilaçlarının bir kısmı,
- Kan sulandırıcı ilaçların bir kısmı,
- Antibiyotiklerin bir kısmı,
- Çok yüksek doz A vitamini alınması,
- Bazı HIV ilaçları ve hepatit ilaçlarının bir kısmı,
- Metotreksat denen ilaç kullanımı,
- Tamoksifen denen ilaç kullanımı,
- Bazı immünsüpresif ilaçlar olarak sıralanabilir.
Bu konu çok daha genişletilebilir. Çünkü binlerce ilaç ve etken madde bulunmaktadır. Özel bir ilaç kullanıyorsanız ve gebelik planlıyorsanız, lütfen bu konuda tecrübeli bir hekimin bilgisine başvurmadan gebe kalmayınız.
Gebelik sırasında bebeğin gelişimi için hekim tarafından bazı ilaç ve gıdalar takviye olarak verilebilir ve alınması önemlidir. Bunlar;
- Folik asit
- İyot
- Demir
- Omega yağ asitleri
- D vitaminidir.
Bu vitaminler normal beslenme ile çoğu gıdadan yeterince alınmaktadır. Ancak bazen yetersiz beslenme veya ek hastalık varlığında bazı element ve vitaminler eksik kalabilmektedir. Bu nedenle gebelikte esas olanın beslenme olduğunu unutmayın. Diyette eksik kaldığınızı düşünüyorsanız gebelikte hekiminizin önerileri dahilinde ek vitamin ve destek ilacı alabilirsiniz.
Gebelikte aşı olunur mu? Gebelikte hangi aşılar olunmalıdır?
Gebelikte aşılama konusunda bilgilerimiz her geçen gün artmakta ve çok daha doğru yönlendirmede bulunabilmekteyiz.
Gebelikte yapılması önerilen aşılamalar;
- Tetanoz
- Difteri
- Boğmaca
- Grip (Kış aylarında)
Gebelikte gereklilik olduğunda yapılabilen aşılamalar;
- Hepatit A ve Hepatit B aşısı
- Kuduz aşısı
- COVİD-19 aşısı
- Meningokok aşısı
- Pnömokok aşısı
- Tifüs aşısı
Gebelik sırasında normalde yapılmayan, ancak çok riskli bölgeye gidecek anne adaylarına yapılabilenler;
- Çocuk felci aşısı
- Sarı humma
Gebelikte yapılması hiçbir zaman önerilmeyen aşılar ;
- Çiçek aşısı
- Antrax aşısı
- Kızamık, kızamıkçık ve kabakulak aşısıdır.
Kızamık, kabakulak, kızamıkçık aşısı canlı virüs aşısı olmaları nedeni ile gebelikte yapılmaz. Normalde de bu aşıların yapıldığı anne adaylarının da 1 ay gebe kalmaması önerilir. Ancak bilmeden bu aşı gebelikte yapılmış ise, anne ve baba adayının hekimi bilgilendirmesi gerekmektedir.
HPV aşıları ise canlı virüs aşısı olmamakla birlikte çalışma yetersizliği nedeniyle gebelikte kullanılması uygun değildir.
